İsrail özellikle ‘güvenli’ yerleri bombalıyor

İsrail ordusunun sivillere Gazze’nin kuzeyini tahliye etmeleri yönündeki ilk talebinden beri, yüz binlerce Filistinli Gazze Şeridi’nin güneyine taşındı.

Ancak İsrail’in Gazze’nin güneyini de bombalamaya devam etmesiyle, Birleşmiş Milletler (BM) ve diğer insani yardım kuruluşları siviller için hiçbir yerin güvenli olmadığı uyarıları yaptı.

BBC DÖRT SALDIRIYI İNCELEDİ

BBC’nin doğrulama servisi BBC Verify, Gazze’nin güneyindeki sivillere yönelik riskleri daha iyi anlamak için bölgedeki dört saldırıyı inceledi.

Ayrıca BBC, Gazzeli sivillere yönelik bazı uyarı ve tahliye talimatlarını da inceledi. Bunların bazılarında sivillere güneydeki belirli bölgelere gitmeleri için tavsiye ediliyordu.

Bu uyarıların bazılarına, gidilmesi tavsiye edilen yeri belli belirsiz gösteren okların bulunduğu haritalar eşlik ediyordu.

İncelediğimiz saldırılardan üçü, uyarıların yayınlanmasından sonraki günlerde bu bölgelerin içinde veya yakınlarında gerçekleşti.

İsrail ordusu, Gazze sakinleriyle broşürler, sosyal medyadaki Arapça paylaşımlar, sivil ve uluslararası kuruluşlar aracılığıyla yapılan uyarılar da dahil olmak üzere, çeşitli yollarla iletişim kurduğunu söyledi.

Bu haberde, İsrail ordusunun sosyal medya üzerinden yayımladığı talimatları inceledik.

Han Yunus – 10 Ekim

İsrail ordusu, 10 Ekim’de savaş uçaklarının gece yarısı Gazze Şeridi’nin kuzeyindeki Rimal mahallesinde ve güneyindeki Han Yunus şehrinde 200’den fazla hedefi vurduğunu açıkladı.

BBC, hasarın yerini ve boyutunu anlamak için o gün Han Yunus’un merkezinde gerçekleşen bir saldırıyı inceledi.

Saldırının ardından çekilen görüntülerde kent merkezindeki enkaz ve çökmüş binalar görülüyor.

Konumu, Han Yunus’taki Ulu Cami’nin minaresi gibi görsel ipuçlarını kullanarak doğruladık.

Yıkılan binaları ve araba ve evlerden geriye kalanları almaya çalışan insanları gösteren fotoğrafları da inceledik.

Fotoğrafların videoda görülenle aynı konumu gösterdiğini biliyoruz, çünkü her ikisinde de aynı eczane tabelası görülebiliyor. Ayrıca fotoğrafların daha önceki bir olaya ait olup olmadığını kontrol etmek için ters görsel arama tekniğini kullandık.

8 Ekim sabahı İsrail Ordu Sözcüsü Avichay Adrae, X’te (eski adıyla Twitter) Arapça bir uyarı yayınlayarak, Gazze’nin çeşitli bölgelerinde yaşayanlara evlerini terk etmeleri ve güvenlikleri için başka yerlere taşınmaları uyarısında bulunmuştu.

Tahliye edilmek istenen bölgeler sıklıkla net bir şekilde ifade edilse de Gazze sakinlerine gitmeleri söylenen yerler genellikle daha belirsiz oluyor.

Bu örnekte, Han Yunus merkezinin birkaç kilometre güneydoğusundaki Abasan el-Kabira ve Abasan el-Saghira mahallelerinde yaşayanlara 8 Ekim tarihli tweet’te “Han Yunus şehrinin merkezine” gitmeleri söylendi.

Tweet’te yer alan videodaki haritada, iki mahallede yaşayanların mevcut ikamet yerleri çerçeve içine alınıyor ve Han Yunus yönünü gösteren oklar beliriyor.

Daha sonra farklı talimatların verilmiş olması ihtimalini göz ardı edemeyiz, ancak BBC buna dair herhangi bir kanıt bulamadı.

Refah – 11 Ekim

BBC, ertesi gün daha da güneyde, Mısır sınırına yakın bir yerde başka bir saldırının gerçekleştiğini doğruladı. 11 Ekim’deki bu saldırı Refah’ın merkezindeki Nejmeh Meydanı’nı vurdu.

BBC, saldırı sonrasındaki yıkımı gösteren, sosyal medyada yayınlanan bir videoyu inceledi. Meydanın saldırıdan önceki fotoğraflarını kullanarak, binaların şeklinden Nejmeh Meydanı olduğunu tespit edebildik.

İsrail Ordusu tarafından 8 Ekim’de yayınlanan uyarıda, Refah sakinlerine “güvenlikleri için” derhal Refah şehir merkezindeki sığınağa gitmeleri söylenen bir talimat da yer alıyordu.

Refah mahallelerinde yaşayanlar için hazırlanan videodaki haritada, mahalle sakinlerini “Rafah”a yönlendiren bir ok da yer alıyor.

BBC, bu döneme dair, İsrail Ordusuna ait olduğunu bildiği bütün sosyal medya uyarılarını analiz etti. Daha sonra farklı bir talimatın verildiğine dair kanıt bulamadı, ancak bu, başka talimatların da verilmiş olduğu ihtimalini ortadan kaldırmıyor.

Han Yunus – 19 Ekim

Sekiz gün sonra Han Yunus’ta Cemal Abdül Nasır Caddesi’nde bir saldırı daha gerçekleşti.

Bunu, şehrin ana caddelerinden birinde çöken binaların videolarına bakarak doğruladık.

Videodaki binaların şeklini, alanda çekilen başka fotoğraflarla eşleştirerek burasının aynı yer olduğunu doğrulayabildik.

Olay sonrasında çekilen başka görüntülerde ölü ve yaralıların cesetlerinin enkazdan çıkarılıp yakınlardaki Nasser Hastanesi’ne götürüldüğü görülüyor.

İsrail ordusu, “kendi güvenliğiniz ve sevdiklerinizin güvenliği sizin için önemliyse” ifadeleriyle, 16 Ekim’de Gazze Şehri sakinlerinin güneye, Han Yunus’a taşınmaları konusunda bir uyarı yayınlamıştı.

Yine farklı talimatların olması ihtimali var ancak buna dair herhangi bir kanıt bulamadık.

Gazze’nin merkezindeki mülteci kampları – 17, 18 ve 25 Ekim

Daha kuzeyde Gazze’nin merkezinde dört mülteci kampı var. BBC bunlardan ikisine saldırı yapıldığını doğruladı.

17 Ekim’de Bureyj Kampı’na düzenlenen saldırının ardından paylaşılan sosyal medya görüntüleri, enkazdaki büyük moloz yığınları ve alevlerin yanı sıra, kanlı cesetlerin taşındığını gösteriyor.

Bu görüntüdeki binaları, haber ajanslarının olay sonrası geçtikleri fotoğraflarla eşleştirerek doğruladık.

Ayrıca görüntüdeki bir camiyi kullanarak çekimin konumunu da teyit ettik.

Yakınlardaki bir başka kamp olan Nuseyrat, ertesi gün, 18 Ekim’de vuruldu.

Ambulansları, enkazı, alevleri söndürmeye çalışan insanları ve yıkılan bir fırını gösteren olay sonrasına ait sosyal medya görüntülerini doğruladık.

Videoda görülen mağaza adlarını, saldırı gerçekleşmeden önce yayınlanan fotoğraflarda görülenlerle eşleştirerek yeri tespit ettik.

Doğu ve güney Maghazi bölgesinin sakinlerine Gazze’nin merkezindeki kamplara gitmeleri talimatını veren 8 Ekim’deki uyarıya rağmen, tweet’in haritasında belirtilen konumda herhangi bir kamp yok gibi görünüyor.

Ancak yakınlarda üç kamp tespit ettik: 17 ve 18 Ekim’deki saldırıların vurduğu Nuseyrat ve Bureyj ile Deir el Balah adlı başka bir kamp.

Daha sonra farklı talimatların verilmiş olması ihtimalini göz ardı edemeyiz, ancak BBC buna dair herhangi bir kanıt bulamadı.

25 Ekim’de Nuseyrat Kampı’na düzenlenen bir başka saldırının ardından yaşananlar El Cezire haber kanalında gösterildi.

İnternette yayınlanan görüntülerde, El Cezire’nin Gazze muhabiri Wael al-Dahdouh hastanede gözyaşları içinde, yedi yaşındaki kızının cansız bedenini tutarken ve ergenlik çağındaki oğlunun cesedinin üzerinde diz çökmüş halde görülüyor.

Eşi de öldürüldü.

El Cezire ile yapılan bir röportajın İngilizce çevirisinde, “Gazze’de kesinlikle güvenli hiçbir yer yok” dedi.

İsrail’in bölge sakinlerine güvenlikleri için güneye gitmeleri yönünde yaptığı uyarının ardından ailesinin kuzeyden taşındığını söyledi.

İsrail ordusunun yanıtı

BBC, makalede geçen saldırıların her biri için İsrail ordusuna belirli yerler ve tarihler verdi.

Bu yerlerin İsrail güçleri tarafından vurulup vurulmadığını, bu saldırılardan önce uyarı yapılıp yapılmadığını sorduk.

İsrail ordusu yanıtında, “bu belirli konumlarla ilgili daha fazla bilgi sağlayamayacağını” söyledi.

Ordu, ”Gazze’deki sivillere güvenlikleri için güneye gitme çağrısında bulunduğunu, ancak Gazze’nin her yerindeki terör hedeflerini vurmaya devam edeceğini” söyledi.

Açıklamada, “Uluslararası hukuka uygun olarak İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF), sivil halkın zarar görmemesi için tedbirler alıyor. Bu tedbirler arasında, mümkün olduğu durumlarda saldırı öncesi uyarılar da yer alıyor” denildi.